NL
België
English
Hoe werkt schematherapie?
Schematherapie
Wat is schematherapie? Hoe ziet het eruit? En kan het wat voor mij zijn? Het belangrijkste doel van deze vorm van psychotherapie is dat je negatieve schema's of denkpatronen verandert in positieve. Dat helpt je om hardnekkige depressieve gevoelens en angsten te overwinnen.
Communicatie center
Contact met een professional
Heb je een vraag?
Neem vrijblijvend contact met ons op. We helpen je graag!
of bel 0800-2224 446
Voor wie is schematherapie?
Wetenschappelijke studies laten zien dat schematherapie een effectieve vorm van psychotherapie is om verschillende psychische aandoeningen te behandelen. Denk aan depressie, angst, trauma (PTSS), persoonlijkheidsstoornissen en verslavingen.
De Amerikaans psychiater Aaron Beck schreef eind jaren ’70 al over schema’s. Hij was een van de grondleggers van de cognitieve therapie. Begin jaren ’90 ontwikkelde zijn leerling Jeffrey Young op basis hiervan schematherapie.
Young ontwikkelde de therapie voor persoonlijkheidsproblemen, zoals afhankelijkheid, dwangmatigheid of antisociaal gedrag. Die hangen vaak samen met een trauma, verwaarlozing of grote tegenslag. Ook leiden persoonlijkheidsproblemen vaak tot andere psychische stoornissen, zoals een depressie, angst of verslaving. Op die manier helpt schematherapie dus bij meerdere psychische stoornissen tegelijk (comorbiditeit). U-center is hierin expert.
Wat is schematherapie?
Met schematherapie ontdek je de schema’s of patronen in hoe je jezelf, anderen en je omgeving ziet en ervaart. Die schema’s bepalen je emoties, gedachten, gedrag en relaties. Soms op zo’n manier dat je er psychische problemen door ontwikkelt. Begrijp je eenmaal wat je doet en waarom? Dan kun je beginnen met de nadelige schema’s te veranderen.
Ongezonde schema's veranderen
In de schematherapie is een schema de manier waarop je je gedachten en gevoelens over een situatie ordent. In welke categorie plaats je je gedachten en gevoelend bijvoorbeeld? En welke verbanden leg je ertussen? Ieder mens gebruikt schema’s: anders zou de wereld een grote chaos voor je zijn. Stel, je ziet een slagboom naar beneden gaan en een brug omhoog. Dan weet je: er komt een boot aan. Zo’n schema start vanzelf als de situatie zich voordoet. Heel handig. Maar sommige schema’s zitten je in de weg.
Geloof je bijvoorbeeld dat je minderwaardig bent? Dan zoek je vaak bevestiging voor die gedachte. Je haalt bijvoorbeeld je positieve eigenschappen naar beneden. Of je kiest misschien een partner die je steeds bekritiseert. Zo kom je in ongezonde gemoedstoestanden of modi. Met schematherapie verander je de ongezonde schema’s die hierachter zitten.
Van automatisch naar bewust
Ongezonde schema’s vormen zich vaak al vroeg in je leven. Kwamen je opvoeders of omgeving niet genoeg tegemoet aan je normale basisbehoeften, zoals je veilig voelen en erbij horen? Dan paste je je denkpatronen aan dit emotionele tekort aan. Dat kan op latere leeftijd leiden tot depressie, angst, paniekaanvallen, verslavingen, slapeloosheid en andere psychische problemen.
Vaak ben je je niet bewust van je schema’s: ze werken automatisch. Soms zijn ze ook lange tijd verborgen. Totdat er een situatie komt die ze naar boven haalt. Stel, je verliest op jonge leeftijd een ouder. Dan kan het gevoel ‘iedereen gaat uiteindelijk bij me weg’ in alle hevigheid naar boven komen bij een scheiding. Zo ontstaan veel psychische stoornissen. Je bent al ergens kwetsbaar voor, en daar komt stress ‘van buiten’ bij.
Met schematherapie leer je om dit soort onbewuste gedachtenpatronen op te sporen. Om ze kritisch te bekijken. En om ze te veranderen in schema’s waar je wel wat aan hebt.
Onze behandelingen
Wil je meer informatie over onze andere behandelingen en onze behandelaanpak? Bekijk dan deze pagina's voor meer informatie over de verschillende therapievormen die U-center aanbiedt.
Schematherapie Schema's & Modi
Schematherapie richt zich op achttien ongezonde schema’s (denkpatronen). Een of meer daarvan spelen vaak een rol bij een psychische stoornis ontwikkelen. Bijvoorbeeld: ‘laat me niet in de steek’, ‘ik hoor er niet bij’, of ‘ik kan het niet alleen’. Als zo’n schema actief wordt, kom je in een van de twintig modi (gemoedstoestanden). Bijvoorbeeld die van perfectionistische overcontroleerder, aandacht- en erkenningzoeker of woedend kind.
Dit zijn de nadelige schema’s en modi waarop schematherapie zich richt:
1. Schema's overzicht
- Emotionele verwaarlozing – ‘Ik krijg nooit wat ik nodig heb’
- Verlating/instabiliteit – ‘Laat me niet in de steek’
- Wantrouwen/misbruik – ‘Ik kan je niet vertrouwen’
- Sociaal isolement/vervreemding – ‘Ik hoor er niet bij’
- Minderwaardigheid/schaamte – ‘Ik ben niets waard’
- Mislukking – ‘Ik voel me zo’n mislukkeling’
- Afhankelijkheid/onbekwaamheid – ‘Ik kan het niet alleen’
- Kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar – ‘Er kan ieder moment een ramp gebeuren’
- Verstrengeling/kluwen – ‘Ik voel me leeg zonder jou’
- Zich rechten toe-eigenen – ‘Ik heb er recht op om alles te krijgen wat ik wil’
- Gebrek aan zelfcontrole/zelfdiscipline – ‘Ik heb geen controle over m’n emoties en impulsen’
- Onderwerping – ‘Als ik me niet aanpas, zwaait er wat’
- Zelfopoffering – ‘Ik doe het altijd op jouw manier’
- Goedkeuring en erkenning zoeken – ‘Anderen moeten me waarderen’
- Emotionele geremdheid – ‘Ik moet mezelf onder controle houden’
- Meedogenloze normen/overmatig kritisch – ‘Het is nooit goed genoeg’
- Negativiteit en pessimisme – ‘Er zijn altijd problemen’
- Bestraffende houding – ‘Wie fouten maakt, moet straf krijgen’
2. Modi overzicht
- Kwetsbare kind – Angstig, wanhopig, verdrietig en minderwaardig
- Boze of woedende kind – Intense frustratie
- Razende kind – Controleverlies
- Impulsieve kind – Egoïsme en ongecontroleerdheid
- Ongedisciplineerde kind – Onwillig en tegendraads
- Willoze inschikkelijke – Opgekropte boosheid
- Onthechte beschermer – Uitgeschakelde gevoelens
- Boze beschermer – Anderen op afstand houden met bozige houding
- Onthechte zelfsusser – Afleiding zoeken in verslaving
- Perfectionistische overcontroleerder – Dwangmatige controleur en harde werker
- Wantrouwende overcontroleerder – Anderen extreem controleren
- Aandacht- en erkenningzoeker – Theatraal gedrag
- Zelfverheerlijker – Jezelf opblazen en anderen kleineren
- Pest en aanval – Anderen voor zijn met pesten, intimideren of aanvallen
- Bedrog en manipulatie – Alles doen om straf te ontlopen of voordeel te behalen
- Roofdier – ‘Gevaarlijke’ anderen op een meedogenloze manier uitschakelen
- Straffende ouder – Jezelf hard straffen voor fouten
- Veeleisende ouder – Jezelf perfectie opleggen
- Gezonde volwassene – Positieve en genuanceerde gedachten en gevoelens, betekenisvolle doelen en gezonde relaties
- Blije kind – Vrij, geliefd en tevreden
Meer uitleg over schema’s en modi? Bekijk het ’Overzicht schema’s en modi’ van de vereniging voor Schematherapie.
Hoe werkt schematherapie?
Met schematherapie helpt een psycholoog je om ongezonde patronen (modi) in je leven te ontdekken. En om te onderzoeken hoe ze zijn ontstaan en waarom ze steeds terugkomen (schema’s). De conclusies vatten jullie samen in een modus-model: een schema met tekeningen en pijlen. Dat vormt de basis voor de behandeldoelen en oefeningen. Je leert ermee om anders te denken, doen en voelen, zodat je op een gezondere manier je behoeften vervult.
Schematherapie gaat dus uit van het idee dat je ongezonde denkpatronen of schema’s kunt veranderen. In veel ervan zitten bijvoorbeeld denkfouten, zoals generalisaties (iets algemeen maken) of zwart-witgedachten. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben niet uitgenodigd voor dit feest, dus wordt nooit uitgenodigd.’ Of: ‘Niemand vindt mij interessant.’ Ook is het mogelijk om ervaringen in je gedachten te herschrijven. Je hersenen zien hierbij namelijk geen verschil tussen fantasie en feiten.
Schematherapie, cognitieve gedragstherapie en psychoanalyse
Schematherapie bevat onder andere oefeningen uit de cognitieve gedragstherapie. Bij die therapie neem je je negatieve gedachten onder de loep en buig je ze om naar positieve. Ook ga je je angsten stap voor stap aan.
Naast cognitieve technieken en gedragstherapie bestaat schematherapie uit oefeningen uit de psychoanalyse. Hierbij ligt het accent op herbeleven. Denk aan drama, muziek en ontspanningsoefeningen. Die helpen je om inzicht te krijgen in je diepste gedachten en emoties. Schema’s zijn verweven met je denken, gedrag en gevoel. Daarom richt schematherapie zich op alle drie de gebieden.
Behandeling met schematherapie
Schematherapie is er in verschillende vormen: een-op-een, in een groep of allebei. Ook zijn er verschillende oefeningen, zoals de meerstoelentechniek en beeldende therapie. Bij de meerstoelentechniek staan er verschillende stoelen in een ruimte. Elke stoel stelt een andere kant van jezelf voor. Als je van stoel wisselt, leef je je in die kant in. Per stoel oefen je dan andere manieren van denken, doen en voelen.
Bij verbeeldingsoefeningen staat ‘je verhaal herschrijven’ centraal. Je gaat bijvoorbeeld in gedachten terug naar een situatie waarin je je veilig en geborgen had willen voelen. De psycholoog reageert hierop warm en liefdevol, zoals een ideale ouder zou doen. Zo doe je toch nog de ervaring op die je had geholpen in deze situatie. Dat helpt je vaak alsnog. Patronen doorbreken en veranderen, oefen je dus met de therapeut en eventueel groepsgenoten. En het belangrijkste: je brengt het thuis in de praktijk.
